Οι γεωπολιτικές εξελίξεις της τελευταίας δεκαετίας, οι νέες μορφές συγκρούσεων και η ανάδυση της τεχνολογίας ως κρίσιμου παράγοντα ισχύος έχουν φέρει την αμυντική βιομηχανία στο επίκεντρο στρατηγικών αποφάσεων. Η Ευρώπη αντιλαμβάνεται πλέον την ανάγκη για ενίσχυση της στρατιωτικής της αυτονομίας, με κοινά εξοπλιστικά προγράμματα, επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη και αξιοποίηση των δυνατοτήτων της εγχώριας βιομηχανίας σε κάθε κράτος-μέλος.
Ταυτόχρονα, οι γεωπολιτικές εντάσεις αναδιαμορφώνουν ταχύτατα το αμυντικό δόγμα, ενώ η αξιοποίηση της επιχειρησιακής εμπειρίας από ενεργά μέτωπα είναι κρίσιμη. Ειδικά ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει λειτουργήσει ως ένα πεδίο δοκιμών νέας πραγματικότητας.
Η συστηματική συλλογή δεδομένων και εμπειριών από αυτό το μέτωπο, ιδιαίτερα όσον αφορά την ευρεία χρήση «έξυπνων» οπλικών συστημάτων και, κυρίως, των μη επανδρωμένων συστημάτων (UAS), είναι πλέον απαραίτητη. Τα συμπεράσματα αυτά δεν αφορούν μόνο την αναπροσαρμογή των στρατιωτικών τακτικών, αλλά καθορίζουν και την προϊοντική στρατηγική των εταιρειών του αμυντικού και τεχνολογικού οικοσυστήματος.
Σε αυτό το νέο περιβάλλον, η τεχνολογική υπεροχή δεν αποτελεί απλώς συγκριτικό πλεονέκτημα, αλλά βασικό πυλώνα ασφάλειας και ανεξαρτησίας. Τα σύγχρονα αμυντικά δόγματα μετατοπίζονται από την παραδοσιακή ισχύ στην επιχειρησιακή ευφυΐα: στην ικανότητα να βλέπεις πρώτος, να αποφασίζεις γρήγορα και να δρας με ακρίβεια. Και για να συμβεί αυτό, η τεχνολογία είναι ο καθοριστικός παράγοντας.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ήδη θέσει τα θεμέλια για τη συγκρότηση ενός ενιαίου οικοσυστήματος άμυνας και ασφάλειας. Η κοινή πολιτική για την άμυνα δημιουργεί ένα ενιαίο πλαίσιο για σύμπραξη φορέων από διαφορετικές χώρες, σε κοινά ερευνητικά και βιομηχανικά έργα. Η έμφαση μετατοπίζεται: από την αμυντική κατανάλωση, στην τεχνολογική συμπαραγωγή.
Πρωτοβουλίες όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (EDF), το ReArm Europe, ο Κανονισμός SAFE, το PESCO και τα EDIS/EDIP ενισχύουν τη συμπαραγωγή, την κοινή προμήθεια και την τεχνολογική συνέργεια μεταξύ των κρατών-μελών, διαμορφώνοντας ένα νέο πλαίσιο συλλογικής ασφάλειας.
Ωστόσο, ο αμυντικός τομέας αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις που επηρεάζουν την ανταγωνιστικότητα, τη βιωσιμότητα και την αυτονομία του. Η γεωπολιτική αστάθεια και η αυξανόμενη ζήτηση για αμυντικά συστήματα απαιτούν ενίσχυση παραγωγικών δυνατοτήτων και ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων.
Η εξάρτηση από τρίτες χώρες καθιστά αναγκαία την τεχνολογική καινοτομία, τη βιομηχανική αυτάρκεια και την ενίσχυση της ευρωπαϊκής στρατηγικής ανεξαρτησίας. Παράλληλα, η ταχεία εξέλιξη τεχνητής νοημοσύνης, big data και αυτόνομων συστημάτων δημιουργεί νέες ευκαιρίες, αλλά και αυξημένους κινδύνους κυβερνοασφάλειας.
Απαιτείται βελτίωση του κανονιστικού και χρηματοδοτικού πλαισίου για απλοποίηση διαδικασιών και καλύτερο συντονισμό δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, καθώς και κλιμάκωση παραγωγής για διεθνείς παραγγελίες με διασφάλιση ανταγωνιστικού κόστους.
Η αποτελεσματική διαχείριση ερευνητικών προγραμμάτων καθώς και η αξιοποίηση της έρευνας για αμυντικές εφαρμογές αποτελούν επίσης κρίσιμους παράγοντες ανάπτυξης. Ακόμα, η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού επιβάλλει τη δημιουργία οικοσυστήματος γνώσης και εκπαίδευσης για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του κλάδου.
«Η πρόοδος στην τεχνολογία των μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAVs) είναι εντυπωσιακή. Η ευελιξία και η αποδοτικότητά τους τα καθιστούν αναπόσπαστο στοιχείο του σύγχρονου δόγματος επιχειρήσεων», λέει ο Ζαχαρίας Σαρρής, Διευθύνων Σύμβουλος της ALTUS LSA
Πάντως, η ευκαιρία για την Ελλάδα είναι εδώ και είναι ουσιαστική. Παρά τις προκλήσεις σε αυτό το νέο ευρωπαϊκό οικοσύστημα άμυνας και ασφάλειας, ο ρόλος της Ελλάδας μπορεί και πρέπει να είναι δυναμικός. Σε αυτή την κατεύθυνση, η «Ατζέντα 2030» του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας θέτει συγκεκριμένους στόχους: εθνική τεχνολογική και παραγωγική αυτάρκεια, κάλυψη κρίσιμων αναγκών των Ενόπλων Δυνάμεων από την εγχώρια αγορά, διασύνδεση της βιομηχανίας με ερευνητικά κέντρα και startups, και ενίσχυση της εξωστρέφειας. Ήδη, ελληνικές εταιρείες συμμετέχουν σε δεκάδες έργα του EDF με αυξημένη χρηματοδότηση, ενώ το 25% κάθε νέου εξοπλιστικού προγράμματος επιδιώκεται να αναλαμβάνεται από εγχώριους φορείς.
Η αμυντική τεχνολογία, επομένως, δεν είναι απλώς ένα εργαλείο επιχειρησιακής επάρκειας. Είναι και μοχλός βιομηχανικής και εθνικής ανάπτυξης, με επίκεντρο την καινοτομία.
Ήδη αναδύεται στην ελληνική αγορά ένα οικοσύστημα τεχνολογικών εταιρειών με στόχο την ενίσχυση της αμυντικής καινοτομίας και ελληνικές εταιρείες έχουν αρχίσει να αξιοποιούν αυτές τις δυνατότητες και να εντάσσονται σε ευρωπαϊκά προγράμματα ως τεχνολογικοί συντελεστές με πραγματική προστιθέμενη αξία.
Η πιο χαρακτηριστική απόδειξη αυτής της νέας εποχής είναι η εντυπωσιακή πρόοδος στην τεχνολογία των μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAVs). Η ευελιξία και η αποδοτικότητά τους τα καθιστούν αναπόσπαστο στοιχείο του σύγχρονου δόγματος επιχειρήσεων. Παράλληλα, η διττή χρήση τους -σε στρατιωτικά και πολιτικά περιβάλλοντα- τα καθιστά χρήσιμα και σε περιόδους ειρήνης, σε αποστολές έρευνας-διάσωσης, πρόληψης φυσικών καταστροφών και παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας. Τα drones έχουν περάσει από τη φάση της απλής επιτήρησης σε σύνθετες αποστολές: μεταφορά φορτίων στην πρώτη γραμμή, στοχοποίηση, αποστολές κρούσης, λειτουργία σε περιβάλλοντα χωρίς GPS ή με έντονη ηλεκτρομαγνητική παρεμβολή.
Για εταιρείες όπως η ALTUS, η οποία με έδρα τα Χανιά αναπτύσσει UAVs νέας γενιάς, η νέα αυτή ευρωπαϊκή πραγματικότητα ανοίγει σημαντικές προοπτικές. Η συμμετοχή της σε δίκτυα συνεργασίας, η πρόσβαση σε ευρωπαϊκά προγράμματα UAV και κυβερνοάμυνας και η ανάπτυξη εγχώριας παραγωγής με εξαγώγιμη καινοτομία συνιστά μια στρατηγική ευκαιρία για μια εταιρεία που καινοτομεί και διατηρεί σημαντικές συνεργασίες με τις ελληνικές αλλά και διεθνείς Ένοπλες Δυνάμεις και διεθνείς οργανισμούς.
Το ερώτημα για την Ελλάδα είναι πώς συμμετέχει στο νέο ευρωπαϊκό τοπίο άμυνας με τρόπο στρατηγικό, βιώσιμο και ουσιαστικό. Σε μια εποχή όπου η τεχνολογία αποτελεί το νέο πεδίο ισχύος -όπως αποδεικνύεται από τον πόλεμο στην Ουκρανία-, η ευρεία χρήση έξυπνων και μη επανδρωμένων συστημάτων καθιστά αναγκαία τη συνεχή καινοτομία και προσαρμογή για λύσεις που ανταποκρίνονται στις πραγματικές επιχειρησιακές ανάγκες. Η πορεία της ALTUS και άλλων καινοτόμων ελληνικών εταιρειών αποδεικνύει ότι η Ελλάδα μπορεί να είναι παραγωγός αμυντικής τεχνολογίας σε μια εποχή όπου η ασφάλεια, η ταχύτητα και η ακρίβεια καθορίζουν την υπεροχή.
*Ο κ. Ζαχαρίας Σαρρής είναι Διευθύνων Σύμβουλος της ALTUS LSA.