Διανύουμε την εποχή της θεοποίησης της Τεχνητής Νοημοσύνης ως πανάκειας λύσεων σε πλείστα ερωτήματα και προβλήματα. Επιστημονική κοινότητα, επενδυτικά κεφάλαια και απλοί πολίτες προσμένουν σε όλα όσα υπόσχεται να συνεισφέρει. Τεράστια ποσά επενδύονται σε αυτήν, ενώ ταυτόχρονα πολλές επιχειρήσεις προσπαθούν να εισαγάγουν μηχανισμούς Τεχνητής Νοημοσύνης στην παραγωγική διαδικασία.
Αναμφίβολα σηματοδοτεί μια θεμελιώδη μεταβολή στον τρόπο που παράγεται και διακινείται η πληροφορία και η γνώση. Μοντέλα μηχανικής μάθησης παρέχουν σε κλάσματα δευτερολέπτου χρηματοοικονομικές αναλύσεις, δημοσκοπικές εκτιμήσεις, επιστημονικά συμπεράσματα, ιατρικές διαγνώσεις, καλύπτοντας ένα ευρύ πεδίο γνωσιακής δραστηριότητας. Η ευρεία πρόσβαση σε αυτές τις δυνατότητες συνιστά αναμφίβολα μια επανάσταση. Γνωσιακά πεδία καθίστανται προσιτά στο ευρύ κοινό μέσω αυτών των πολύ ισχυρών εργαλείων. Ελεύθερη χρήση τους, συχνότατα χωρίς περιορισμούς, όρια, αλλά και ηθικούς φραγμούς… Οι ευκαιρίες και οι προκλήσεις συνυπάρχουν.
Η παραπληροφόρηση βρίσκει νέους, πιο αποτελεσματικούς τρόπους έκφρασης στα εργαλεία της παραγωγικής Τεχνητής Νοημοσύνης. Μηχανές μαζικής παραγωγής παραπλανητικού υλικού με ρεαλιστικό μανδύα κάνουν τη διάκριση της αλήθειας όλο και πιο δύσκολη. Κείμενα, εικόνες και βίντεο που αναπαράγουν καταιγιστικά ψευδείς ειδήσεις στοχεύοντας στο θυμικό, με σκοπό τη διάβρωση της πίστης στους θεσμούς. Ρομποτικοί λογαριασμοί που προσπαθούν να διευρύνουν σε αγεφύρωτο ρήγμα την κάθε μικρή ρωγμή στην κοινωνία. Απέναντί τους, οι μηχανισμοί ανίχνευσης ψευδούς περιεχομένου προς το παρόν δυσκολεύονται να ακολουθήσουν. Η ελπίδα είναι ότι η απόσταση θα καλυφθεί, αλλά προς το παρόν το πλεονέκτημα είναι σαφώς με τους επιτιθέμενους.
«Ο πολίτης του αύριο θα πρέπει να γνωρίζει όχι μόνο πώς να χρησιμοποιεί τα εργαλεία της Τ.Ν. αλλά και πώς να τα ελέγχει, να τα αμφισβητεί και να τα αξιοποιεί υπεύθυνα», δηλώνει ο κ. Μπλέτσας.
Η απόσταση αυτή δεν πρόκειται να καλυφθεί μόνο με τεχνικά μέσα. Μια αλυσίδα είναι τόσο ισχυρή όσο ο πιο αδύναμος κρίκος της -και στην περίπτωση της παραπληροφόρησης, ο πιο αδύναμος κρίκος είναι ο ανθρώπινος δέκτης. Χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια και πιο άμεσα στον τομέα της ενημέρωσης αλλά κυρίως στην παιδεία για να υπάρξουν πιο μόνιμα αποτελέσματα. Η κριτική σκέψη, τα θεμέλια της επιστημονικής μεθόδου πρέπει να καλλιεργούνται μέσω του γραμματισμού μέσων από τις πιο μικρές ηλικίες. Η ενίσχυση της παιδείας ψηφιακού εγγραμματισμού, η ανάπτυξη προγραμμάτων που διδάσκουν την αξιολόγηση πηγών και την κατανόηση αλγοριθμικών προκαταλήψεων αποτελούν κρίσιμες επενδύσεις για το μέλλον. Ο πολίτης του αύριο θα πρέπει να γνωρίζει όχι μόνο πώς να χρησιμοποιεί τα εργαλεία της Τ.Ν. αλλά και πώς να τα ελέγχει, να τα αμφισβητεί και να τα αξιοποιεί υπεύθυνα.
Η απόλυτη εξάρτηση της κοινωνίας από τα ψηφιακά δίκτυα καθιστά την κυβερνοασφάλεια θεμέλιο λίθο της ψηφιακής μας ύπαρξης. Σε αυτό το πεδίο, η Τεχνητή Νοημοσύνη προβάλλει πάλι το διττό της πρόσωπο. Κακόβουλοι δρώντες τη χρησιμοποιούν ως ενισχυτή της επιθετικής δραστηριότητας. Ακόμα και μετρίων τεχνικών δυνατοτήτων κακόβουλοι δρώντες μπορούν πλέον να επιτεθούν σε μέχρι πρότινος απρόσιτους στόχους. Η ταχύτητα με την οποία ανακαλύπτονται αδυναμίες στα συστήματα έχει αυξηθεί δραματικά. Η ολοένα και μεγαλύτερη χρήση Τ.Ν. στην παραγωγή κώδικα ρίχνει την ποιότητα και τελικά την ανθεκτικότητά του.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί και πρέπει να λειτουργήσει ως αρωγός κυβερνοασφάλειας. Αυτόματα συστήματα μηχανικής μάθησης μπορούν να λειτουργούν στοχευμένα στην ανίχνευση ανωμαλιών, αναγνωρίζοντας απειλές σε πραγματικό χρόνο και εντοπίζοντας ύποπτη συμπεριφορά που θα διέφευγε από τα παραδοσιακά φίλτρα. Ταυτόχρονα μπορεί να παρέχει μηχανισμούς πρόβλεψης και αυτοματοποιημένης απόκρισης -πρότυπα άμυνας-, μειώνοντας ουσιαστικά τον χρόνο αντιμετώπισης περιστατικών. Προς το παρόν, η χρήση της Τ.Ν. στην άμυνα έναντι των κυβερνοεπιθέσεων υστερεί σε σχέση με τις δυνατότητες που δίνει στους επιτιθέμενους, κάτι που θα πρέπει να κάνει την ενίσχυση των εφαρμογών κυβερνοασφάλειας προτεραιότητα για όλους τους εμπλεκόμενους.
Μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα σαφέστατα δεν μπορεί να ανταγωνιστεί σε κλίμακα επενδύσεων στην Τεχνητή Νοημοσύνη χώρες όπως η Κίνα ή οι Ηνωμένες Πολιτείες. Διαθέτει ωστόσο ισχυρό ακαδημαϊκό δυναμικό που μπορεί να αξιοποιήσει στην έρευνα των εφαρμογών της Τ.Ν. στην κυβερνοασφάλεια. Ήδη στο πλαίσιο ευρωπαϊκών συμμαχιών και επενδύσεων που προάγουν την εκπαίδευση και την καινοτομία, η Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας προετοιμάζει τη δημιουργία Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Δεξιοτήτων Κυβερνοασφάλειας, στοχεύοντας να γίνει η Ακαδημία αυτή σημείο αναφοράς για την καινοτομία και τη δια βίου μάθηση στο ευρωπαϊκό οικοσύστημα κυβερνοασφάλειας.
Η κυβερνοασφάλεια στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο πεδίο. Μπορεί και πρέπει να λειτουργήσει ως πολλαπλασιαστής ισχύος τόσο στην άμυνα όσο και στην επίθεση. Υποκινούμενη και καθοδηγούμενη πάντα από ανθρώπινο παράγοντα και με ηθικό έρεισμα. Με συγκεκριμένο πλάνο άμυνας, συμμετοχικό σχεδιασμό και με ηθικό αποτύπωμα. Η πρόοδος στον τομέα αυτό δεν μπορεί να είναι μόνο τεχνολογική· οφείλει να είναι και πολιτισμική, να στηρίζεται σε αξίες, διαφάνεια και εμπιστοσύνη. Μόνο τότε η Τεχνητή Νοημοσύνη θα μετατραπεί από δυνητική απειλή σε πραγματικό θεμέλιο ασφάλειας και δημοκρατίας.
* Ο κ. Μιχάλης Μπλέτσας είναι Διοικητής της Εθνικής Αρχής Κυβερνοασφάλειας.