Η πραγματικότητα, όπως έχει διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια, αντανακλά αυτό που πολλοί έχουν χαρακτηρίσει ως γεωπολιτική και γεωστρατηγική ανατροπή ή, έστω, ανακατάταξη. Είναι αλήθεια ότι ο κόσμος γύρω μας έχει αλλάξει ρυθμούς, που ίσως είναι πιο ταχείς από τους αναμενόμενους και επιτάσσουν γρήγορα και συστηματοποιημένα αντανακλαστικά.
Η προσοχή εστιάζεται κυρίως στις δύο ένοπλες συρράξεις στα Βόρεια και τα Ν.Α. της Ευρώπης, στην Ουκρανία και στο Ισραήλ, και δικαίως, καθώς δεν πρόκειται για δύο περιφερειακές συγκρούσεις αλλά για πεδία πολέμου που έχουν επιδράσει καταλυτικά στις ισορροπίες δεκαετιών του ευρύτερου γεωπολιτικού περιβάλλοντος.
Σε γεωγραφική και γεωπολιτική εγγύτητα και με τις δύο ένοπλες συρράξεις βρίσκεται η Ελλάδα, που δεν έχει την άνεση να ενεργεί διστακτικά και με πειραματισμούς και, πολύ περισσότερο, δεν έχει την πολυτέλεια να παραμένει αδρανής. Οι καιροί και τα δεδομένα αλλάζουν και εμείς έχουμε την υποχρέωση και την ευθύνη να προσαρμοζόμαστε σε αυτά, αλλά ακόμα καλύτερα να έχουμε προετοιμαστεί στρατηγικά και να έχουμε ενισχύσει τις εθνικές δυνατότητες και την προβολή ισχύος σε επίπεδο αμυντικό και σε επίπεδο εξωτερικής πολιτικής.
Έχουν περάσει πάνω από 3,5 χρόνια από την έναρξη της ένοπλης σύρραξης μεταξύ Ρωσίας - Ουκρανίας και ακόμη και σήμερα, το τέλος του πολέμου δεν είναι ορατό. Μάλιστα, η ίδια η μορφή που έλαβε η συγκεκριμένη σύρραξη ανέτρεψε τα μέχρι τότε δεδομένα, καθώς επρόκειτο για μια σαφή επιστροφή στο μοντέλο του συμβατικού πολέμου μεγάλης κλίμακας, παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκαν νέα μέσα όπως ο υβριδικός πόλεμος και η εκτεταμένη χρήση drones.
Η πιθανότητα διάχυσης της σύρραξης και σε λοιπά ευρωπαϊκά εδάφη απασχολεί έντονα τους Ευρωπαίους ηγέτες. Πρόσφατα, οι υπερπτήσεις drones άγνωστης προέλευσης πάνω από πολιτικά και στρατιωτικά αεροδρόμια της Δανίας ενεργοποίησαν τα αντανακλαστικά του υπουργού Άμυνας της χώρας, που έκανε λόγο για ύπαρξη συστηματικής απειλής. Τα επεισόδια, επίσης με drones, στο έδαφος της Πολωνίας και άλλων Βαλτικών χωρών λαμβάνονται σοβαρά υπόψη στους μελλοντικούς σχεδιασμούς τόσο των κρατών όσο και της Ε.Ε. Στο ίδιο πλαίσιο, η παρουσίαση του «Οδικού Χάρτη Αμυντικής Ετοιμότητας έως το 2030» (Defence Readiness Roadmap 2030) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που εισηγείται αμυντική ετοιμότητα των ευρωπαϊκών κρατών έως το 2030 για πιθανό πόλεμο με τη Ρωσία, σίγουρα πρέπει να προστεθεί στην εξίσωση. Το ίδιο ισχύει και για τις πρόσφατες κινήσεις της Γερμανίας για στρατιωτική αναδιάρθρωση και αμυντική ετοιμότητα.
Στη νοτιοανατολική «γειτονιά», τα δεδομένα που έχουμε από τη σύγκρουση Ισραήλ - Χαμάς, καθώς και τα όσα είδαμε να εκτυλίσσονται μεταξύ Ισραήλ - Ιράν, επιδρούν στους όποιους σχεδιασμούς. Η πρώτη, υπό το πρίσμα της υβριδικής αντιπαράθεσης, η δεύτερη, λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα της ύπαρξης πυρηνικού οπλοστασίου.
Η συμφωνία 21 σημείων μεταξύ Ισραήλ - Χαμάς που επιτεύχθηκε δια της διαμεσολάβησης των ΗΠΑ βρίσκεται στη θετική κατεύθυνση, ξεκίνησε ελπιδοφόρα μέσω της απελευθέρωσης ομήρων και κρατουμένων, όμως μένει να δούμε την πορεία εξέλιξής της καθώς τα πρώτα σύννεφα φάνηκαν ήδη, ελάχιστες ημέρες μετά την κατάπαυση πυρός.
«Δεν πρέπει να ξεχνάμε τη σημασία του ανθρώπινου δυναμικού στις επιδόσεις των Ενόπλων Δυνάμεων και αυτό γιατί εκεί βασίζεται οποιαδήποτε αλλαγή μοντέλου ή δόγματος. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, είναι αναγκαία η ενίσχυση των στελεχών των Ε.Δ. σε κάθε επίπεδο», τονίζει ο επίτιμος Αρχηγός ΓΕΕΘΑ, Ευάγγελος Αποστολάκης
Πάνω σε αυτό το σημείο, της αναδιάταξης ισχύος στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, ο ενισχυμένος ρόλος της Τουρκίας ως εγγυήτριας δύναμης δεν μπορεί να αφήνει την Ελλάδα αδιάφορη. Η αναβάθμιση της γειτονικής χώρας στην ευρύτερη περιοχή είναι αδιαμφισβήτητη και χρειάζεται άμεση και ψύχραιμη αξιολόγηση και ανάληψη ανάλογων πρωτοβουλιών.
Οι κινήσεις της Τουρκίας πατάνε πάνω σε παγιωμένες τακτικές που ακολουθούνται επί δεκαετίες από την ηγεσία της και δεν επιτρέπουν χλιαρές αντιδράσεις -και σίγουρα δεν μπορούν να αιτιολογήσουν οποιαδήποτε δήλωση άγνοιας και έκπληξης. Αντιθέτως, απαιτείται η χάραξη και η σταθερή προσήλωση σε μια πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική και μια ενισχυμένη αλλά συνετή στρατηγική παρουσία.
Τα συμπεράσματα από τα πεδία των ενόπλων συρράξεων που προαναφέραμε πρέπει να ληφθούν υπόψη και να μεταφραστούν σύντομα σε συγκεκριμένες επιλογές, πολιτικές και αμυντικές. Η αυξανόμενη προμήθεια οπλικών συστημάτων και υλικού δεν εξασφαλίζει απαραίτητα την επίτευξη αυξημένης προβολής ισχύος, ούτε αμυντικής αποτροπής.
Είναι πραγματικότητα ότι οι Ένοπλες Δυνάμεις έχουν την ανάγκη μιας νέας πνοής. Οι νέες τεχνολογίες πρέπει να ενταχθούν στον βασικό σχεδιασμό, με παράλληλη ενίσχυση της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας, που θα έχει πολλαπλά οφέλη. Όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε τη σημασία του ανθρώπινου δυναμικού στις επιδόσεις των Ενόπλων Δυνάμεων και αυτό γιατί εκεί βασίζεται οποιαδήποτε αλλαγή μοντέλου ή δόγματος.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, είναι αναγκαία η ενίσχυση των στελεχών των Ε.Δ. σε κάθε επίπεδο. Πρέπει να δοθεί έμφαση στην εκπαίδευση των στελεχών στις νέες τεχνολογίες και στην ανταπόκριση στις σύγχρονες απειλές. Επίσης πρέπει να εξασφαλιστεί ότι η σταδιοδρομία στις Ε.Δ. θα είναι ελκυστική, προσφέροντας ευκαιρίες σταδιοδρομίας, αξιοπρεπούς διαβίωσης και ικανών αποδοχών.
Η ανάλυση των εξελίξεων δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης της παραδοχής ότι η Ελλάδα πρέπει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα και να προετοιμαστεί για το μέλλον. Η πολιτική βούληση και η εξασφάλιση των αναγκαίων συναινέσεων του πολιτικού κόσμου είναι οι αυστηρές προϋποθέσεις για την αναβάθμιση της χώρας στρατηγικά και γεωπολιτικά.
Βρισκόμαστε μπροστά στον κίνδυνο να διολισθήσει η ανθρωπότητα ξανά σε εποχές όπου επικρατούσε η ωμή ισχύς. Αυτή είναι η μεγάλη συλλογική πρόκληση σήμερα. Η επιχειρησιακή ετοιμότητα να συνδυάζεται με τον σεβασμό στους κανόνες του διεθνούς δικαίου και με την υπεράσπιση των διεθνών οργανισμών που διαμορφώσαμε μεταπολεμικά ως διεθνής κοινότητα, για να μην ξαναζήσουμε τη φρίκη των παγκόσμιων πολέμων.
*Ο κ. Ευάγγελος Αποστολάκης είναι Ανεξάρτητος Βουλευτής Επικρατείας, πρ. Υπουργός Εθνικής Άμυνας, Ναύαρχος ε.α., επίτιμος Αρχηγός ΓΕΕΘΑ.